Szczególną formę ochrony indywidualnej w drodze uznania, stanowią pomniki przyrody, za które (zgodnie z ustawą o ochronie przyrody) uznajemy pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. 

Obiekty uznawane za pomniki przyrody chronione są ze względu na szczególną wartość przyrodniczą, jak wielkość, pokrój czy wiek, naukową, kulturową, historyczną lub estetyczną i krajobrazową. Dla zapewnienia pomyślności i bezpieczeństwa chronionemu obiektowi przyrody wprowadza się pewne zakazy, za których naruszenie grozi kara aresztu albo grzywny.

W stosunku do drzew uznanych za pomniki przyrody zabrania się:

• wycinania, niszczenia, pozyskiwania, uszkadzania i podkopywania;
• zrywania kory, pączków, kwiatów, owoców i liści;
• rycia napisów lub znaków, umieszczania tablic, ogłoszeń nie związanych z ochroną tych drzew;
• wchodzenia na drzewa;
• usuwania i niszczenia pokrywy glebowej, palenia ognisk oraz zanieczyszczania terenu różnego rodzaju odpadami i innymi nieczystościami;
• oddziaływania na drzewa w jakikolwiek sposób nie związany z ich ochroną.

W stosunku do głazów uznanych za pomniki przyrody zabrania się:

• rozbijania, rozsadzania, niszczenia i uszkadzania jakimkolwiek sposobem;
• przemieszczania, podkopywania i zakopywania;
• usuwania z nich mchu, porostów lub innych roślin;
• rycia napisów lub znaków, umieszczania tablic niezwiązanych z ich ochroną;
• niszczenia pokrywy glebowej, rozniecania ognia, zanieczyszczania i zaśmiecania terenu.

Oprócz ochrony zachowawczej, dla zachowania walorów niektórych pomników przyrody stosuje się ochronę czynną, czyli ingerowanie w przyrodę w celu zachowania jakiejś wartości, która zniknęłaby w następstwie zachodzących procesów. W stosunku do drzew i krzewów pomnikowych ustalenie czynnej ochrony ma na celu zachowanie pierwotnych cech, ponieważ drzewa te z wiekiem tracą ogólną odporność zarówno na oddziaływanie czynników atmosferycznych , biologicznych, jak i tych, spowodowanych działalnością człowieka. 

Nadleśnictwo Lipusz posiada na swoim terenie 9 pomników przyrody ożywionej oraz1 pomnik przyrody nieożywionej.

Drzewa objęte ochroną stanowią najokazalsze egzemplarze pozostałości po dawnej Puszczy Tucholskiej. O uznawaniu za pomniki przyrody decydowały odpowiednie wymiary, walory estetyczne oraz miejsce występowania.